ΑΦΕΛΙΑ 1 και ΑΦΕΛΙΑ 2

Με πολλή χαρά ανακοινώνουμε την κυκλοφορία της νέας εκδοτικής σειράς ΑΦΕΛΙΑ με θέματα από το Αρχείο των φωτογραφιών του ΕΛΙΑ. Τα δύο πρώτα βιβλία της σειράς ΑΦΕΛΙΑ 1 και ΑΦΕΛΙΑ 2 βρίσκονται εδώ και μερικές ημέρες στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Το πρώτο έχει θέμα τις Νύφες με εισαγωγικό κείμενο της Ελιάνας Χουρμουζιάδου και το δεύτερο το Εργαστήριο του καλλιτέχνη με εισαγωγικό κείμενο του Κώστα Ιωαννίδη. Τον σχεδιασμό της σειράς οφείλουμε στον Διονύση Καψάλη. 
Παραθέτουμε τα εξώφυλλα, τις σελίδες τίτλου και μερικές εσωτερικές σελίδες των δύο βιβλίων.

 

 

http://www.miet.gr/web/gr/bookstores/default.asp?categoryid=12


  http://www.miet.gr/web/gr/ekdoseis/more.asp?categoryid=2&p=0&id=824

Αυτοφωτογραφία ή selfie

Ο αστροναύτης Buzz Aldrin αυτοφωτογραφιζόμενος κατά τη διάρκεια της αποστολής  Gemini 12 EVA (extra-vehicular activity) στις 12 Νοεμβρίου 1966. Πηγή: Huffington Post   ( η φωτογραφία είναι ελεύθερης χρήσης με αναφορά στον δημιουργό: NASA/Buzz Aldrin)

Τώρα πια έχουμε γυρίσει όλοι από τις διακοπές και ταχτοποιήσαμε τη φωτογραφική παραγωγή του καλοκαιριού σε κάποιο φάκελο στον υπολογιστή μας ή σε κάποιο αόρατο σύννεφο που βρίσκεται σε μία απροσδιόριστη διάσταση. Μέσα από αυτόν τον δίαυλο οι άυλες φωτογραφίες μας μεταφέρονται με ιλιγγιώδεις ταχύτητες και αποθηκεύονται τελικά σε γιγαντιαίους servers. Αυτοί  οι γίγαντες όχι μόνον δεν είναι αόρατοι, αλλά καταλαμβάνουν εκατοντάδες χιλιάδες μέτρα επιφάνειας επί της γης. Βρίσκονται κάπου στις ΗΠΑ, στη Φινλανδία και αλλού. Σε κλίματα όχι θερμά, πάντα δίπλα σε υδάτινους πόρους γιατί το νερό είναι τόσο σημαντικό για τη διατήρηση τους όσο και ο ηλεκτρισμός: οι ψηφιακές μας φωτογραφίες απειλούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες περισσότερο από τις αναλογικές. Το νερό είναι το μέσο ψύξης των δεδομένων μας. Όμως η τεχνολογία της διατήρησης του παγκόσμιου ιστού είναι μία μαγική ιστορία με φανταστικά μεγέθη ανάλογα εκείνων των παραμυθιών που θα μας απασχολήσει άλλη φορά.

Σήμερα προτείνουμε έναν απολογισμό και υπολογισμό ταυτόχρονα.
Ποιό μέσο χρησιμοποιήσαμε για να πάρουμε τις φωτογραφίες των διακοπών μας; Το smartphone, το tablet, ή την ψηφιακή κάμερα; Πόσες φωτογραφίες τραβήξαμε; Πόσες κρατήσαμε τελικά; Πόσες από αυτές ήταν selfies; Στατιστικές μελέτες δείχνουν ότι η selfie καταλαμβάνει το υψηλότερο ποσοστό της καλοκαιρινής φωτογραφικής παραγωγής.


Ας ομολογήσουμε ότι υποκύψαμε και εμείς στον πειρασμό της σέλφι. (Αλήθεια πότε θα λεξικογραφηθεί αυτή η λέξη στα ελληνικά;)
 Οχι μόνο γιατί είναι δροσερή, νεανική, γεμάτη ζωντάνια, αμεσότητα και αυθορμητισμό, αλλά γιατί διαισθανόμαστε ότι κατά βάθος είναι και ανατρεπτική. Αψηφά και καταρρίπτει όλους τους αυστηρούς κανόνες του πορτραίτου που έχουν καθορισθεί από αιώνες διδασκαλίας της Τέχνης.
Το καλά δομημένο κάδρο, ο σωστός φωτισμός, η προμελετημένη έκφραση του προσώπου και γενικότερα της στάσης του σώματος, η σκηνική διαμόρφωση του χώρου κ.ο.κ. Όλ' αυτά τα στοιχεία που η σέλφι εξαιτίας της ίδιας της της φύσης δεν μπορεί και δεν θέλει ν' ασπασθεί.

Φωτογραφίες ταυτότητας του μεσοπολέμου από τη συλλογή του Φωτογραφικού Αρχείου. Διακρίνεται μία σχετική ελευθερία στην πόζα. Οι κανόνες λήψης δεν ήταν τόσο αυστηροί όσο σήμερα.

Η σέλφι είναι το ακριβώς αντίθετο της φωτογραφίας ταυτότητας για την οποία πρέπει να ποζάρουμε σε αυστηρά μετωπική στάση, πρέπει το κάδρο να είναι ορισμένο- πάντα το ίδιο, δεν πρέπει να γελάμε και προπάντων το αποτέλεσμα δεν πρέπει να είναι μία φλού φωτογραφία. Η σέλφι δεν υποβάλλεται σε κανένα από αυτά τα πρέπει. Οι μόνοι περιορισμοί που γνωρίζει προέρχονται από την τεχνολογία. Αυτοί όμως οι περιορισμοί  έγιναν το σήμα κατατεθέν της. Το χαρακτηριστικό της κάδρο, ο συμπιεσμένος περιβάλλων χώρος, το μειωμένο βάθος πεδίου. Τα αξεσουάρ όπως ο τηλεσκοπικός βραχίονας ή η προστιθέμενη στο τηλέφωνο κάμερα με ευρυγώνιο φακό ώστε να γίνονται πολυπρόσωπες σέλφι χωρίς κόπο (Effortless selfies λέει η διαφήμιση) προσδίδουν νέες δυνατότητες.

Selfies 2016

Η αυτοφωτογράφιση δεν είναι νέα μόδα. Όσοι είχαν στην κατοχή τους μία φωτογραφική μηχανή αυτοφωτογραφήθηκαν. Ακόμα και στις περιπτώσεις που  έκρυβαν το πρόσωπό τους με τα χέρια τους, ή φωτογράφιζαν άλλα μέλη του σώματός τους μιλάμε για αυτοφωτογραφία.

 Ποιά όμως μέσα χρησιμοποιούσαν οι αυτοπροσωπογράφοι παλαιότερα πριν την ψηφιακή εποχή;
Ο καθρέπτης ήταν το ευκολότερο και συνηθέστερο μέσο. Ο φωτογραφιζόμενος έστρεφε την κάμερά του προς ένα καθρέπτη και το είδωλό του μέσα σ' αυτόν δημιουργούσε το άλλο είδωλο πάνω στο φιλμ.

Ο ποιητής Νικόλας Κάλας αυτοφωτογραφίζεται στον καθρέφτη, Τήνος 1929. ( αρχείο Νικόλα Κάλας, ΑΦ L003.124)

Αυτοφωτογράφιση στο καθρέφτη, Αλεξάνδρεια 1925. Ο εικονιζόμενος με το αριστερό του χέρι πατά το κουμπί της μηχανής για τη λήψη. Πίσω του διακρίνεται το εσωτερικό του δωματίου.( ΑΦ. L198.004)

 Ένας άλλος τρόπος απαιτούσε κάποια αξεσουάρ. Ο συνδυασμός τριπόδου και ρεταρντατέρ (retardateur), το σύστημα δηλαδή που η λήψη γινόταν με μικρή χρονική υστέρηση ικανή να δώσει στον φωτογράφο το χρόνο να τρέξει και να μπεί και αυτός μέσα στο κάδρο, ήταν από τα πιο διαδεδομένα. Ευέλικτη παραλλαγή πρόσφερε ένα σφιγκτηράκι που επέτρεπε τη στερέωση της μηχανής στην πλάτη μιας καρέκλας, στο αυτοκίνητο ή αλλού. 

Αξεσουάρ για τη λήψη αυτοφωτογραφίας. Σελίδα από κατάλογο φωτογραφικών ειδών 1913

Αυτά τα αξεσουάρ χρησιμοποίησε ο Γιώργος Βαφιαδάκης για τις παρακάτω φωτογραφίες:

Αυτοφωτογραφία του Γιώργου Βαφιαδάκη. Ο φωτογράφος και η Ίρις Μηλιαράκη παίρνουν το πρωινό τους.  Μήλος 1929.  Σήμερα δεν θα μπορούσαμε να παρεισφρύσουμε στην ιδιωτική καθημερινή ζωή του ζευγαριού εάν τότε δεν ήταν δυνατή η αυτοφωτογράφιση.  (αρχείο Γιώργου Βαφιαδάκη, ΑΦ 00.2.076.01)

Αυτοφωτογραφία του Γιώργου Βαφιαδάκη. Ο φωτογράφος αριστερά με την παρέα του. Αττική 1920.    Η  κάμερα βρίσκεται σε τρίποδο στο δάπεδο χαμηλότερα από το ύψος του τραπεζιού γεγονός που δικαιολογεί τη γωνία λήψης κοντρπλονζέ (contreplongée) (αρχείο Γιώργου Βαφιαδάκη, ΑΦ 00.2.088.01).

Όταν δεν υπήρχαν τα απαραίτητα αξεσουάρ η φαντασία και τα μαστορέματα τα αντικαθιστούσαν. Στην παρακάτω φωτογραφία ο κύριος επέδειξε πνεύμα ευρεσιτεχνίας δένοντας ένα σπάγγο στη μηχανή, χάρη στον οποίο τηλε-χειρίζεται το κουμπί της. Με τον τρόπο αυτό η πόζα του τρυφερού ενσταντανέ παραμένει απερίσπαστη, ενώ δίνεται η ψευδαίσθηση ότι κάποιος τρίτος τραβά τη φωτογραφία και ότι ο κύριος χειρίζεται χαρταετό.

Ομορφοκκλησιά, 27/12/1927, από λεύκωμα αγνώστου ( ΑΦ L 010X.004)

Βασιλική Αθ. Χατζηγεωργίου

Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ

Χρήστος Ευελπίδης, Δωδεκάνησα 1950

Επτά σχεδόν χρόνια μετά την κήρυξη του πολέμου του 1940, έπαυσε επίσημα η Ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων. Το Φεβρουάριο του 1947 υπογράφηκε στο Παρίσι η συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Ιταλίας και των συμμάχων. Η Ελλάδα επικύρωσε τη συνθήκη και ήταν πλέον δυνατή η πολυπόθητη ενσωμάτωση του Αιγαιοπελαγίτικου συμπλέγματος στη "μητέρα πατρίδα ". Η ελληνική Βουλή ψήφισε το σχετικό νόμο  με τη συμβολική ημερομηνία 28 Οκτωβρίου 1947. Η ένωση ήταν γεγονός. 

Όλα αυτά είναι γνωστά όπως είναι γνωστό ότι μετά το τέλος του Β'ΠΠ η Ευρώπη αναζητούσε μία ταυτότητα μέσα από τη διασφάλιση της ειρήνης και της ευημερίας του λεγόμενου δυτικού πολιτισμού. Από το 1945 πληθαίνουν τα συνέδρια και οι διασκέψεις που συγκεντρώνουν ιθύνοντες, διανοητές, επιστήμονες και φιλοσόφους που συζητούν το κοινό μέλλον των ευρωπαίων πολιτών.
Στο Montreux της Ελβετίας, από τις 27 μέχρι 31 Aυγούστου 1947, οι οπαδοί της ομοσπονδιακής ευρωπαϊκής ιδέας (Union européenne des fédéralistes (UEF)) υποστηρίζουν την ανάγκη δημιουργίας μιας ομοσπονδιακής ευρωπαϊκής κυβέρνησης. Ανάμεσά τους ο Άγγελος Σικελιανός προτείνει την υιοθέτηση της ελληνικής ως πανευρωπαϊκής γλώσσας. Αμέσως μετά,  το Σεπτέμβριο, έλαβε χώρα  το δεύτερο διεθνές συνέδριο της Γενεύης με θέμα τη σχέση μεταξύ της τεχνικής και της ηθικής προόδου. (Rencontres internationales de Genève: progrès technique et  progrès moral). Διάσημοι διανοητές αναρωτήθηκαν εάν η αναμφισβήτητη τεχνική πρόοδος έκανε καλύτερο τον άνθρωπο.
 Δεν γνωρίζουμε εάν ο καταβεβλημένος ποιητής παρακολούθησε τις εργασίες και αυτού του συνεδρίου. 
Μία καρτ ποσταλ από το αρχείο Σικελιανού ( ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ) μαρτυρεί την παρουσία του ποιητή στη Γενεύη λίγες μέρες πριν από την έναρξη των δύο διαδοχικών συνεδρίων. Η ημερομηνία είναι 17 Αυγούστου 1947 ενώ παραλήπτες της κάρτας είναι ο κύριος και η κυρία Χρήστου Ευελπίδη στην οδό Πλουτάρχου στην Αθήνα. 

Γενεύη 17/8/1947. " Τα εγκάρδια χαιρετίσματά μου, δικός σας" γράφει ο Σικελιανός στο ζεύγος Ευελπίδη. Πάνω από τη θέση του παραλήπτη δεσπόζει η σφραγίδα του συνεδρίου της Γενεύης.

Γυρίζοντας την κάρτα από την πλευρά της εικόνας βλέπουμε ότι ο Σικελιανός στέλνει στους Ευελπίδη μία απόψη της πόλης της Γενεύης με το νησάκι Jean Jacques Rousseau στο μέσο του Ροδανού ποταμού. Διακριτική υπενθύμιση της καταγωγής του φιλοσόφου ή απότιση φόρου τιμής ενός Δελφικού οραματιστή σε ένα λαμπρό πνεύμα του παρελθόντος που σημάδεψε την ευρωπαϊκή διανόηση;

Ποιός είναι όμως ο παραλήπτης της καρτ ποστάλ, τί γνωρίζουμε για αυτόν; Μάλλον δυσανάλογα λίγα σε σχέση με την αξία του άνδρα: Κωνσταντινουπολίτης, μηχανικός, ανώτερος κρατικός υπάλληλος και λογοτέχνης είναι μερικές από τις ιδιότητες με τις οποίες περιγράφεται αυτός ο πολυτάλαντος άνθρωπος. Εδώ μας ενδιαφέρει μία ακόμα ιδιότητά του, εκείνη του φωτογράφου.
Ο Ευελπίδης υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρείας με νούμερο 14 στην αλφαβητική σειρά 70 συνολικά μελών στο ιδρυτικό καταστατικό της 19ης Ιανουαρίου 1952 με πρώτο πρόεδρο τον Κωνσταντίνο Παπακυριακού και αντιπρόεδρο την Ελένη Βλάχου. Ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και τράβηξε φωτογραφίες με μηχανή μικρού φορμά και έγχρωμο θετικό φιλμ.
Το αρχείο του 8000 περίπου διαφανειών (slides) από τα ταξίδια του απόκειται στο Φωτογραφικό Αρχείο του ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ.

Ενδεικτικά  αναρτούμε μερικές από τις φωτογραφίες που τράβηξε στα Δωδεκάνησα το καλοκαίρι του 1950 τρία χρόνια μετά την ενσωμάτωσή τους.

Χώρα, Αστυπάλαια 1950 , αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Κάστρο, Αστυπάλαια 1950 , αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Αρχάγγελος, Ρόδος 1950 , αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Νίσυρος 1950 , αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Κάλυμνος 1950 , αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Άρχων Μιχαήλ Πανορμίτης, Σύμη 1950, αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Τήλος 1950, αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Τήλος 1950, αρχείο Χρήστου Ευελπίδη ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ

Ο Χρήστος Ευελπίδης και εμείς σας ευχόμαστε καλές διακοπές στα ελληνικά νησιά.


Βασιλική Χατζηγεωργίου
Φωτογραφικό Αρχείο ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ


Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Χρήστου Ευελπίδη, βλ. βιβλιοκριτική της Μάρης Θεοδοσοπούλου στο Βήμα 2/5/2004.

http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=158714

Στη βρύση για νερό

Η βρύση, πηγή ζωής, σημείο συνάντησης, θέμα λαϊκών αφηγήσεων και τραγουδιών, εμπνέει τη σημερινή μας ανάρτηση. Βρύση, κρήνη ή φιάλη στις αυλές των μοναστηριών είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα και των φωτογράφων. Καταρχήν γιατί κι αυτοί ως περιηγητές και ταξιδιώτες πάνε να ξαποστάσουνε, να πιούν το δροσερό νερό που αναβλύζει γενναιόδωρα. Ύστερα, δίπλα στη βρύση οι άνθρωποι γίνονται κοινωνικοί,  χαλαρώνουν μπροστά στο φακό. Έτσι το θέμα προσφέρεται από μόνο του. Ο φωτογράφος δεν έχει παρά να συλλάβει τα δρώμενα που εκτυλίσσονται γύρω από τη βρύση.

Τιμαί μέτριαι

Πόσο πλήρωναν οι φωτογραφιζόμενοι στα τέλη του 19ου αιώνα για να αποκτήσουν το πορτραίτο τους; Τότε που ο μόνος τρόπος να γίνει αυτό ήταν να πάνε στο στούντιο του φωτογράφου γιατί η φωτογραφία ήταν πολύ δαπανηρό χόμπυ, απρόσιτο στους πολλούς;
Η αποδελτίωση εφημερίδων του Ιανουαρίου του 1890 έδωσε μερικές ενδιαφέρουσες διαφημιστικές καταχωρίσεις φωτογραφείων σχετικά με το κόστος της φωτογράφησης.

Το ΕΛΙΑ στο History of Photography - ELIA in History of Photography

Πριν από λίγο καιρό έφθασε στο Αρχείο ένας φάκελος σταλμένος από τον  εκδοτικό οίκο Routledge. Περιείχε το τεύχος Φεβρουαρίου 2016 (τόμος 40, τεύχος 1) του περιοδικού History of Photography. Το  εξώφυλλο του τεύχους, σε ένα φόντο χρώματος κόκκινου καρμίνας που προμήνυε το Πάσχα, είχε δύο φωτογραφίες από τη συλλογή μας τραβηγμένες από τον φωτογράφο Πέτρο Μωραΐτη και χρονολογημένες γύρω στα 1880.

Ήμουν νέα στα χρόνια της Επανάστασης

Σήμερα αναρτούμε φωτογραφίες των δεκαετιών 1860 και 1870.  Όλες οι φωτογραφίες είναι  πορτραίτα ηλικιωμένων γυναικών. Ηλικιωμένων για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Οι εικονιζόμενες είναι γύρω στα 60.  Γεννήθηκαν λοιπόν ανάμεσα στα 1800-1810. Δεν είχαν την ευκαιρία να δουν το είδωλό τους αποτυπωμένο στο φωτογραφικό χαρτί σε νεαρή ηλικία. Η φωτογραφία δεν είχε εφευρεθεί ακόμα όταν διένυαν τα νεανικά τους χρόνια. Είναι αδύνατο να φαντασθούμε σήμερα, την εποχή της σέλφι, πώς είναι να έχει κάποιος την πρώτη εικόνα του εαυτού του αποτυπωμένη στο χαρτί μετά τα πενήντα του χρόνια, όταν το πρόσωπο και η σιλουέτα έχουν χάσει το νεανικό σφρίγος.  

Ποιος Ψυχάρης;

Η ανάρτηση του Φεβρουαρίου φιλοξενεί ένα σχόλιο της φιλολόγου και θεατρολόγου Ηρώς Κατσιώτη για μια φωτογραφία της συλλογής μας. Δείτε το στην κατηγορία Ημαρτημένα και Ταυτίσεις

Από τη Θεσσαλονίκη στην Κεϋλάνη. Το ταξίδι μιας καρτ ποστάλ

Τέλη Δεκεμβρίου του 1926, μία καρτ-ποστάλ ταχυδρομήθηκε στη Θεσσαλονίκη με παραλήπτη τον Αντώνη Ζαρίφη, κάτοικο του Κολόμπο, πρωτεύουσας της Κεϋλάνης.
Η καρτ-ποστάλ είναι μία άποψη της πλατείας της Αγίας Σοφίας από τον φωτογράφο της Θεσσαλονίκης Γιώργο Λυκίδη.